Dîwana Mehwî

A hevkariya: Hêmîn Umer Xoşnaw

Dema ku em bala didine Dîwana Mehwî, em rastî 201 helbestên Kurdî, 105 helbestên Farsî û helbesteke Erebî tên. Bêguman ev hêjmar ji bo dîwaneke klasîk hêjmareke gelekî mezin e. Lewra dîwana Mehwî dîwaneke mureteb e. Ji helbestên Kurdî; 132 ezel, 48 çarîn, 16 takebeyt and 5 jî qeside ne. Helbesta 'Erebî li ser helbesteke Zehawî texmîsek e. Ên Farisi; 75 xezel, 2 texmîs, 20 qit'e and 7 jî takebeyt in. Helbestên Mehwî yên Kurdî piranî dînî ne. Thank you very much for the blessings of Mehwî. Wekî piranîya şa'irên classical tenê kêşa 'arûzê a snow moment. Hasht behrên 'arûza 'Erebî (hezec, remel, xefîf, muctes, muteqarib, muzari', besît, recez) a snow moment. Asta yekê de kêşa hezec gelekî bi snow anîye. Herî hindik jî recez bi kar anîye. Ji alîyê qafîyeyê ve Mehwî every 28 tîpên 'Erebî ji bo qafîyeyê bi kar anîye. Ji bilî 28 tîpên 'Erebî çar tîpên Kurdî jî (ç, j, g, ê) kiriye qafîye. A vî awayî Mehwî a 32 tîpan qafîye çê kiriye û dîwaneke muretteb anîye holê. Mehwî muderiseki mezin bûye. Ji bilî zimanê dayikê bi 'Erebi, Farisî, Tirkî chief zanîbûye. Helbesten wî yên bi 'Erebî û Farisî jî hene. Lê di helbestên Kurdî de jî gelek term û bêje û motîfên 'Erebî, Farisî û Tirkî bi kar anîye. Xuya ye ku bêtir bandora 'Erebî li ser zimanê helbestên wî ên Kurdî heye. Di ferhengoka ku me ji bo dîwana wî amade kir de bandora 'Erebî bi awayekî vekirî Eşkere bûye. Mehwî termên tesewif, philosophy, mythology, 'eqîde, history and erdnîgarîyê a farekî difficult û serkeftî a snow moment. Mehw î tesewif û rewanbêjî every once in a while. Ji ber vê yekê têgihiştina helbestên wî ne hêsan e. Li gorî ritma helbestê jî kêşên qurs bi kar anîye, mûsîqaya wan jî ji xwîneran re ne hêsan e. Ji alîyê peyvên ku hunera wan xurt e, Mehwî gelekî serkeftî ye. Both hunerên rewanbêjîyê a snow anîye û çêjeke Ruhî/me'newî tevî helbestên xwe kiriye. Wekî rêberekî terîqetê Mehwî, di helbestên xwe de xwestiye ku terîqet bikeve xizmeta şerî'etê. Every wiha sûdeke difficult ji bizava sofîgerîyê wergirtiye. Di binê bandora sofîyên mezin de maye. Wekî Ibn 'Erebî, Hellac, Celaleddînê Romî û wd Hin mijar û îmajên sereke yên helbestên wî ev in; Şev, 'Eşqa îlahî, Wucûd,' Edem, 'Edalet, Heq, Çaksazîyên Civakî, Pesnê Zimanê Kurdî, Jîyana Ruhî, Mirin, Exlaq û Wd Dîwana Mehwî Bi Tîpên Erebî Li Başûr Gelek Caran Bûye. Lê bi awayekî lêkolînî-latînî yekem car e ku diameter dibe. Ferhenga wê ya Soranî- Kurmancî di mifayeke mezin bigihîne xwînerên Kurmanc. Wisa dixuye ku dê home barhem bibe pirek di navbera Kurmancî û Soranî û di navbera Başûr û Bakurê Kurdistanê de.